Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu

W 1909 roku z inicjatywy historyków i miłośników przeszłości utworzono Towarzystwo Przyjaciół nauk w Przemyślu, które w swoim programie działania miało za zadanie popieranie nauki polskiej, naukowe badania nad przeszłością regionu, troskę o zabytki kultury narodowej, gromadzenie zbiorów muzealnych i bibliotecznych. Zebranie założycielskie Towarzystwa odbyło się w dniu 14 lutego 1909 roku. Powołany w trakcie obrad Komitet Tymczasowy opracował statut Towarzystwa, który został zatwierdzony rozporządzeniem C.K. namiestnictwa we Lwowie w dniu 2 czerwca 1909 roku. W ramach TPN powołano muzeum, archiwum i bibliotekę.

Muzeum powstało w oparciu o prywatne zbiory działaczy Towarzystwa braci Kazimierza Marii i Tadeusza Osińskich, wzbogacone o liczne dary mieszkańców Przemyśla i okolicznej ludności, pozyskiwane w następnych latach także poprzez zakupy oraz w trakcie badań i penetracji terenowych. Osińscy zgromadzili zbiory z dziedziny archeologii, etnografii, sztuki, historyczne pamiątki i archiwalia. Przed 1909 r. liczyły one ponad 1 500 przedmiotów,i około 3 000 książek oraz około 2 000 aktów grodzkich i ziemskich.

Uroczysta inauguracja działalności Muzeum miała miejsce 10 kwietnia 1910 r. przy licznym udziale władz miejskich, kościelnych i mieszkańców miasta. W trakcie uroczystości przemawiał m.in. biskup Józef Sebastian Pelczar, błogosławiąc i życząc rozwoju dla dobra polskiej nauki i kultury.

W okresie I wojny światowej do muzeum pozyskano liczny zbiór militariów, archiwaliów, zabytków i różnorodnych pamiątek ze zniszczonych dworów, miast i miasteczek Ziemi Przemyskiej.

W 1921 r. na zjeździe muzealników w Poznaniu placówka otrzymała nazwę Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu i znalazła się w gronie 14 polskich muzeów przyjętych do Związku Muzeów Historyczno-Artystycznych.

Istotnym wydarzeniem w historii muzeum był rok 1928, gdy z okazji 10. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, na podstawie uchwały Zarządu TPN zbiory muzealne zostały przekazane miastu. Równie doniosłym wydarzeniem dla muzeum, jak i dla miasta był VIII Zjazd Związku Muzeów w Polsce, który odbył się w Przemyślu w dniach 18-20 IX 1932 r. Na Zjeździe tym zredagowano projekt ustawy o opiece nad muzeami, która została uchwalona przez Sejm RP w 1933 r. Przed II wojną światową zbiory muzealne liczyły ponad 20 000 eksponatów, a księgozbiór 25 000 pozycji

Po agresji Niemiec na Polskę w 1939 r. muzeum podlegało Generalnemu Gubernatorstwu w Krakowie. W okresie okupacji sowieckiej utworzono Przemyskie Historyczno-Etnograficzne Muzeum, a po agresji Niemiec na ZSRR z dniem 28 czerwca 1941 r. Przemyśl po raz drugi znalazł się pod okupacją niemiecką. Okupanci wywieźli z muzeum wiele cennych muzealiów. W 1944 r. opiekę nad muzeum przejęło miasto.

W 1946 r. decyzję Ministra Administracji oraz Naczelnej Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Sztuki Muzeum liczące wówczas koło 30 000 eksponatów, otrzymało na swoją siedzibę były pałac biskupów greckokatolickich. Z dniem 1 X 1949 r. muzeum zostało upaństwowione, a jego oficjalnego otwarcia dokonano w 1950 r. W 1963 r. muzeum otrzymało nowy statut i nazwę Muzeum Ziemi Przemyskiej w Przemyślu, a w 1975r., po utworzeniu woj. Przemyskiego, status Muzeum Okręgowego i pełniło nadzór merytoryczny nad muzeami w Jarosławiu, Lubaczowie i Przeworsku.

W 1984 r. na wniosek Wojewody Przemyskiego, Minister Kultury i Sztuki w dniu 4 V 1984 r. przywrócił placówce historyczną nazwę Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej. W okresie 100 lat działalności muzeum udostępniło społeczeństwu setki wystaw, 200 tytułów własnych wydawnictw. Muzeum współpracuje z wieloma instytucjami naukowymi i kulturalnymi w kraju i zagranicą. Obecnie muzeum jest placówką wielodziałową i posiada zbiory z dziedziny archeologii, etnografii, historii, sztuki i rzemiosła, przyrody. W zbiorach bibliotecznych znajduje się ponad 36 000 woluminów książek i czasopism. W ramach struktury organizacyjnej MNZP w Przemyślu funkcjonują trzy oddziały: Muzeum Ludwisarstwa i Fajek, Oddział Historii Miasta Przemyśla i Cerkiew Obronna z XVI w. w Posadzie Rybotyckiej.

W związku ze zwrotem władzom kościelnym głównego gmachu Muzeum przy Pl. Czackiego 3, strategicznym zadaniem stało się podjęcie prac inwestycyjnych, związanych z budową nowej siedziby muzeum. Budowę nowoczesnego gmachu rozpoczęto w październiku 2005 r. na Placu Berka Joselewicza 1 w centrum Przemyśla. Sfinansowano ją w 75 % ze środków ZPORR. Całkowity koszt budowy wyniósł 20 862 7673, 37 PLN.

Uczestniczy w programie nieprzerwanie od 13-02-2015r. Firma uzyskała pozytywną ocenę weryfikacyjną wystawioną przez grupę EGC.